5 giờ sáng trên cánh đồng còn mờ sương chưa nhìn rõ mặt người, một người phụ nữ đã đi thật sâu vào đường ruộng, chân ngập dưới nước bùn lạnh để nhặt ốc mưu sinh.
10 năm làm nghề bắt ốc
4 giờ sáng, trong một căn nhà nhỏ thuộc xã Nghĩa Thái (Nghĩa Hưng, Nam Định), tiếng chuông báo thức điện thoại bỗng chốc vang lên, phá tan đi không khí tĩnh mịch của màn đêm nơi thôn quê. Một lúc sau có tiếng dép lạch cạch phát ra từ căn buồng của bà Nguyễn Thị Nhĩ – người phụ nữ 49 tuổi.
“Mẹ dậy đi làm rồi à?”, tiếng đứa con gái út phòng bên vọng ra. Bà Nhĩ chỉ khẽ “ừ” để tránh việc đánh thức chồng rồi lẳng lặng xuống bếp chuẩn bị thức ăn, đồ đạc đi làm.
Hơn 30 phút là tất cả xong xuôi, bà Nhĩ bắt đầu dắt chiếc xe máy quen thuộc ra cổng, tay buộc bao, tay xách làn. Thế nhưng, khi vừa ngồi lên xe chuẩn bị nổ máy, trời bỗng mưa sập xuống, bà Nhĩ đành ngồi lại bên hiên chờ mưa ngớt rồi mới lại đi.
Những này nó vậy, những cơn mưa cứ thế đến bất chợt, bất chợt hệt như cái cách nó tạnh. Ngay lúc này, cái sự ẩm ương của nó đang khiến một người phụ nữ sốt ruột vì công việc bị gián đoạn.
Tiếng mưa rào cùng tiếng gà gáy canh năm càng làm cho tâm trạng bà Nhĩ thêm nhấp nhổm. 10 phút sau, mưa ngớt, khuôn mặt của bà Nhĩ cũng bớt đi vẻ lo lắng, bà quyết định mặc áo mưa, lái xe lên đường.
Nếu thoạt nhìn qua bề ngoài, người ta sẽ tưởng rằng người phụ nữ này làm nghề buôn bán, nhưng không. Cái nghề bà Nhĩ đang theo đuổi có lẽ phải xếp vào hàng những nghề đặc biệt nhất trên mảnh đất hình chữ S này. Nghề bắt ốc.
“Tôi làm nghề này đã 10 năm nay rồi. Lúc tôi bắt đầu làm thì ít người đi bắt ốc lắm, còn vài năm gần đây, ốc bươu vàng nhiều, có người thu mua nên mọi người trong xã đi nhiều”, bà Nhĩ nói.
“Những cánh đồng gần hết ốc, giờ muốn bắt nhiều phải đi rất xa. Có ngày tôi còn đi phải đi gần 100 cây từ huyện này sang huyện khác mới có đủ ốc mang về để bán. Mùa hè, tôi bắt đầu đi từ 4 giờ sáng, còn tầm này, đêm dài hơn ngày nên tôi đi muộn hơn 30 phút, đến khi trời vừa sáng thì tới nơi”, bà Nhĩ chia sẻ.
Theo bà, cái khó khăn nhất của bắt ốc chính là bê vác nặng, đi xa, thậm chí có lúc đi bộ vài km để tìm ra địa điểm nhiều ốc.
“Có những hôm, tôi đi vài cánh đồng mà chỉ bắt được 1 làn ốc, hoặc có ốc nhưng chỉ có loại bé, loại này thương lái họ không mua, thế là lại phải di chuyển. Khổ nhất là khi trời mưa, đường đồng trơn trượt mà mình lại chở nặng nên khó khăn lắm”, bà Nhĩ nhớ lại.
Câu chuyện bỗng phải gián đoạn, vì bà Nhĩ cuối cùng cũng tới được “mỏ” ốc. Trời cũng tạnh hẳn từ bao giờ không hay. Liếc đồng hồ, bà Nhĩ thoáng giật mình vì đã 6h rồi. Vội vàng, bà Nhĩ nhanh chóng buộc bao vào hông, tay cầm làn rồi nhanh chân lội ngay xuống con sông cạn trước mặt.
“Ốc to”, bà Nhĩ hớn hở ngẩng lên nói với, rồi bà lại cúi xuống. Bà Nhĩ chẳng nói sai chút nào, 10 năm trong nghề nó phải khác, tay bà thoăn thoắt nhặt, những ốc béo tròn cứ liên tục được thả vào làn. Một tiếng, hai tiếng, bà lại đi hết một con sông, bắt mãi rồi cũng phải đầy một bao ốc. Vì quãng đường di chuyển ra khu để xe máy rất xa, sau khi bắt đầy một bao, bà Nhĩ phải đội bao ốc lên đầu để mang ra.
Vừa vác được bao ốc về tới nơi, bà vất vội xuống đất vì nặng, mặt bà đỏ vang.
Bà Nhĩ tháo gang tay, lấy khăn che mặt lau những giọt mồ hôi đang túa ra, như thể cố đua nhau xem giọt nào rơi xuống trước, nhộn nhịp hệt như cái cách lũ ốc chui vào cái làn của bà. Đứng nghỉ một lát, bà mở túi bóng lấy ra chai nước, uống 1 hơi là cạn.
“Mùa hè mỗi buổi bắt ốc tôi phải mang đi 5 chai nhỏ, còn hiện tại trời mát hơn nên mỗi ngày tôi mang 3 chai là đủ”, bà chia sẻ.
Càng ngày, nắng càng gắt, khiến nhịp độ bắt ốc chậm lại, lúc này chiếc áo bà Nhĩ mặc đã ướt sũng, bà vẫn cố bắt làm sao để đủ 2 bao mang về nhà. Rồi đến khi đã đủ 2 bao ốc, ngồi lên xe bắt đầu về nhà thì đã đến trưa.
Trên đường về trời bỗng đổ mưa như trút nước, người phụ nữ nhỏ bé với chiếc xe oằn xuống vì chở ốc mất hút trong màn mưa. Bà Nhĩ xốc lại tay lái, rồi chầm chậm đi về phía bến sông đợi phà. Đường về vẫn còn xa.
Họa đến nhà, đàn bà đứng lên làm trụ cột
Trong câu chuyện của chúng tôi, hi nhắc đến chồng, khuôn mặt bà Nhĩ có chút buồn. Bà tâm sự: “Tôi lấy chồng từ năm 1990, đến nay đã được 30 năm. Hai vợ chồng sinh được 3 người con gái, đứa lớn học xong đại học đang làm ăn ở TP.HCM, đưa thứ 2 cũng vừa học xong đại học thì lấy chồng, đang làm ngoài Quảng Ninh, còn đưa út năm nay mới lên lớp 10”.
Bà Nhĩ ngậm ngùi kể, trước đây ông Trân – chồng bà làm nghề đi cá, đấu ao, ông là nguồn thu nhập chính của gia đình nhưng khoảng hơn 2 năm nay, ông gần như mất khả năng lao động sau khi trải qua 1 vụ tai nạn. Công việc, tiền bạc từ đó bắt đầu dồn lên vai bà Nhĩ.
“Chồng tôi bị ngã xe cách nhà khoảng 5 km, lúc đấy đầu có va chạm xuống đường và được chuyển vào trung tâm y tế huyện. Bên ngoài thì nhìn không xây xước gì, mặt chỉ bị bầm lại một chút thôi. Mọi người bảo không sao nhưng tôi nghĩ, đã liên quan đến đầu thì phải đi chụp chiếu cẩn thận.
Được một ngày nằm viện, trong người chồng tôi lại bị co giật, lúc thì nói mê…Có lúc còn đòi nhảy từ trên tầng 4 xuống. Sau đó bệnh viện chuyển chồng tôi lên tuyến Hà Nội, ở đây, các bác sĩ phải trói chồng tôi lại ngay ở phòng cấp cứu luôn. Sau khi chụp chiếu, được xác định tiểu cầu thấp, chồng tôi được truyền máu. Truyền hết 4 bình máu, nằm ở phòng cấp cứu 5 ngày, ăn qua đường xông mới đỡ hẳn”, bà Nhĩ nhớ lại.
Kể từ đó mọi công việc nặng nhọc kiếm tiền trong nhà đều nhờ một tay người phụ nữ này. Từ bắt ốc, làm chiếu, làm đay, nuôi gà… tất cả những gì có thể mang lại tiền. Chẳng quản ngày đêm, bà Nhĩ cứ thế lao vào công việc.
Về tới nhà sau cơn mưa, muộn mất 2 tiếng. Tay bưng bát cơm, tay nhặt ốc, tay luộc ốc, bà chưa một phút ngơi tay. Thấy vợ về ông Trân liền lao ra đón, lặng lẽ mang đồ vào nhà giúp vợ.
Chẳng ai nói với ai một câu, nhưng họ hiểu nhau rất nhiều.
Bắt từng con ốc cho con vào Đại học
Trước khi chồng gặp biến cố, hai vợ chồng bà Nhĩ vẫn luôn làm việc hết mình để nuôi các con ăn học. Và kể cả bây giờ, sau khi chồng không còn lao động được nữa, bà Nhĩ lại một mình gánh vác.
“Khi hai người con lớn đi học đại học thì tốn tiền lắm, chỉ những người có con đi học đại học mới hiểu. Đây nhà tôi còn dính phải cả hai đứa trùng đại học mất 1 năm. Tiền trong nhà cứ đi đâu hết, làm mãi không đủ.
Đứa con gái cả học đại học kinh tế trong TP.HCM cũng may ở nhà dì nên đỡ được phần nào. Còn đứa thứ 2 học hoá dược, mỗi tháng gia đình tôi phải cho cháu 2,5 triệu tiền ăn. Nhất là thời điểm năm cuối, mỗi ngày lên phòng thí nghiệm là mất hàng trăm nghìn rồi, rồi tiền nọ tiền kia… Dù vậy nhưng hai vợ chồng vẫn cố gắng cho cháu ăn học để ra trường”.
“Tôi phải ở nhà đi làm để lo kinh tế, trả nợ cho gia đình, hơn nữa, còn đứa con gái út mới lên lớp 10. Thương con, thương cháu lắm nhưng cũng đành chịu. Bây giờ, một ngày mà không làm được ra tiền thì chết”, bà Nhĩ chia sẻ.
Khi được hỏi vất vả thế thì cuộc sống có vui không, bà trả lời đơn giản: “Gia đình là cuộc sống của tôi”.
Cả ngày vất vả, bữa cơm tối là lúc duy nhất bà Nhĩ tươi cười.
Nhưng dường như, ông trời vẫn muốn tạo khó khăn để thử thách con người. Cách đây vài tháng, trong một lần đi bắt ốc, bà Nhĩ đột nhiên thấy khó chịu trong người, chở ốc về nhà phải nghỉ tới 3 lần.
“Khi di chuyển từ khu vực gần hội Phủ Giầy (huyện Vụ Bản) về qua đường 10, tôi không biết bị làm sao, mà vừa dừng đèn đỏ, người tự nhiên rù hết đi, tim đập loạn lên, mắt mũi tối rầm lại. Tôi cố gắng đứng nốt đến lúc đèn xanh để đi nhưng không thể đi được nữa. Trong lòng tôi nghĩ lúc đó phải gọi điện cho người nhà đến mang ốc về chứ mình không về được nữa rồi. Ngồi được 20 phút thấy người lại tỉnh dần mới dám đi về. Hôm đó đi đường mất hơn 1 tiếng, 12 giờ trưa mới về tới nhà”.
Bà Nhĩ nghĩ mình không sao lên chưa đi khám bệnh, vài hôm sau bà vẫn đi bắt ốc nhưng chỉ bắt ở gần nhà. Đến khi khó chịu không đi làm được nữa, bà mới vào viện thăm khám.
“Mất 2 hôm người khó chịu không đi làm được, tôi mới vào viện thăm khám thì bác sĩ kết luận bị hở van tim 3 lá. Bệnh này uống thuốc không khỏi nhưng tôi cũng không có tiền để chữa dứt điểm, đành vừa phải uống thuốc, vừa đi làm.
“Bệnh của tôi giờ tôi cũng chỉ để vậy uống thuốc rồi mai kia đi khám xem sao. Nếu cường độ gây khó chịu của nó giảm thì không sao còn không giảm bớt thì cũng phải đi viện thôi”, bà Nhĩ thở dài.
Rồi cứ thế, vừa phải chiến đấu với bệnh tật, hàng ngày bà Nhĩ vẫn đi bắt ốc, 4 giờ sáng dậy, 12 giờ trưa chở ốc về nhà, luộc ốc, làm ốc xong cũng hết buổi chiều. Tranh thủ nấu cơm, làm việc nhà, làm đồng thì tối mịt mới xong.
Cuộc sống của người phụ nữ làng quê Nam Định này là thế, họ lao động cần mẫn với một niềm tin sẽ có một tương lai tươi sáng hơn, dù có lẽ không phải cho bản thân mình.
