Khiến khán giả cười nghiêng ngả trên sân khấu thế nhưng cuộc đời riêng của nghệ sĩ Giang Châu lại có nhiều tiếng khóc.
NSƯT Giang Châu là một hình tượng lớn của sân khấu cải lương mà đối với khán giả yêu môn nghệ thuật này đều biết tới. Giọng ca vọng cổ của Giang Châu được người am hiểu xem như là truyền nhân của danh ca Minh Cảnh – rất khỏe và quyến rũ dù ông không có ngoại hình đẹp kiểu như Minh Phụng, Thành Được. Không lẫn lộn với bất kỳ một ai khác, lối diễn suất đầy sáng tạo đã biến ông thành một nghệ sĩ rất đặc trưng khiến người người yêu mến.
Phong cách ca diễn độc và lạ của Giang Châu được thể hiện rõ ràng nhất qua vai diễn Trùm Sò trong vở tuồng Ngao Sò Ốc Hến. Cho dù trước đó ông rất thành công với vở Tiếng hò sông hậu, và Tìm lại cuộc đời nhưng cuộc đời nghệ thuật của ông lại gắn chặt với cái tên Trùm Sò. Từng có cuộc sống rất dư dả và thư nhàn khi trở thành một nghệ sĩ nổi tiếng, thế nhưng bước qua tuổi 60 cuộc đời Giang Châu lại gặp nhiều sóng gió mà nếu không mạnh mẽ có khi ông đã ngã quỵ.
Vụt sáng thành một ngôi sao trên bầu trời cải lương nhờ vai Trùm Sò
Có tên thật là Trần Ngọc Châu, nghệ sĩ Giang Châu sinh năm 1952 tại Chợ Lách, Bến Tre. Thuở nhỏ, nghệ sĩ Giang Châu chỉ biết đi chăn trâu, chăn bò và lội ruộng mần lúa vì vốn là con nhà nông dân miền Tây. Sớm thể hiện năng khiếu thiên ca hát bẩm sinh, đến năm 15-16 tuổi Giang Châu đi làm thuê và được ông chủ tàu biết đàn dạy cho ca bài bản cải lương.
Được khen có giọng ca hay như Minh Cảnh, nhân một lần lên hát một bài vọng cổ giúp vui khi đội văn nghệ ở quê nhà đang trình diễn, Giang Châu được nhận vào đội văn nghệ này. Đó cũng là lần đầu tiên Giang Châu chính thức trở thành người ca hát có lương. Nhờ hơi ca dài, trời phú của mình, không lâu sau đó, Giang Châu trốn nhà theo gánh hát Phước Châu và lang bạt kỳ hồ qua nhiều gánh hát nhỏ khác nhưng ông vẫn chưa trở thành một cái tên lớn.
Rồi Giang Châu theo gánh hát cải lương Hương Mùa Thu vào năm 1968 và bắt đầu được giao những vai quan trọng. Một thời gian sau, cũng như tất cả các đoàn hát tư nhân lúc bấy giờ, gánh hát Hương mùa thu ngưng hoạt động, tạm thời giải tán, đó là vào năm 1975. Tạm rời xa sân khấu, Giang Châu và vợ ông là nữ nghệ sĩ Ngọc Hiền cùng nhau về quê. Chẳng bao lâu, Giang Châu gia nhập đoàn cải lương Sài Gòn 2 vào cuối năm 1975. Ngay lập tức ông nổi tiếng qua vai Trần Hùng trong tuồng cải lương Tìm lại cuộc đời nhờ có lối ca vọng cổ dài hơi và lối diễn xuất sống động.
Đến tuồng Tiếng hò sông Hậu, nghệ sĩ Giang Châu lại thành công rực rỡ qua vai Thừa. Bên cạnh giọng ca vọng cổ mùi mẫn, dáng dấp cục mịch, lời ăn tiếng nói nghe đúng giọng nói của người miền quê sông nước của ông đã làm khán giả say mê.
Cái tên Giang Châu chỉ thực sự vụt sáng thành một ngôi sao trên bầu trời cải lương khi đến vai Trùm Sò trong vở Ngao Sò Ốc Hến. Trước những tình huống hài duyên dáng, khán giả không chỉ cười lăn cười bò mà còn ghét cái tính ích kỷ keo kiệt và ác độc qua lối diễn quá lạ và quá độc đáo của ông. Cho đến hiện chưa có ai đóng thế vai Trùm Sò mà khiến khán giả hài lòng như Giang Châu bởi vai diễn này thành công quá mức.
Nhớ lại thời hoàng kim của mình, Giang Châu hồi tưởng: “Thập niên 1980 cải lương rất thịnh và vở Ngao Sò Ốc Hến được xem là một trong những vở tuồng ăn khách nhất trong thời điểm đó. Tôi chạy show lu bù không có ngày nghỉ. Thậm chí tết nhất cũng đón năm mới trên sân khấu. Đời sống của nghệ sĩ cải lương vì thế mà rất dễ thở, có của dư của để”.
Ngôi sao từng đứng trên sân khấu lớn phải hạ mình hát ở đám ma
Cải lương sa sút vào đầu thập niên 1990 và cái tên Giang Châu dần dần ít được nhắc đến. Cùng với nghệ sĩ Dương Thanh, ông gom góp tiền hùn mở quán rượu mưu sinh được khán giả hâm mộ và đồng nghiệp nhiệt tình ủng hộ. Nhưng vì ai đến cũng muốn được cụng ly với nghệ sĩ mà họ yêu mến nên thời gian đầu Giang Châu còn hăng hái, nhưng sau tiếp rượu nhiều quá sức khỏe ông sa sút. Cuối cùng, ông nhường quán lại cho nghệ sĩ Dương Thanh vì chịu không thấu tình cảm kiểu này.
Không biết làm gì khác để mưu sinh vì cả cuộc đời chỉ làm nghệ thuật, rốt cuộc, ông chấp nhận đi hát show đám cưới nuôi gia đình. Hát trích đoạn những vở diễn đã đem lại tên tuổi cho ông, Giang Châu ngang dọc khắp miền Tây để chạy show. Đối với ông mà nói, khoảng thời gian đầu tiên thực sự là một sự đấu tranh nội tâm khủng khiếp.
Một thời gian sau, ông nhận thêm show hát sinh nhật và đám ma vì sự khó khăn chất chồng. Giang Châu đã từng tâm sự khán giả còn nhớ tới mình thì mới mời, ông không muốn phụ lòng tin yêu của họ. Khỏi phải nói, cảnh nghệ sĩ tên tuổi mà hát trong khung cảnh buồn thảm như đám tang cay đắng đến mức nào.
Chưa dừng lại ở đó, ông còn chấp nhận lời mời đi hát ở các hội chợ, lô tô tổ chức ở các tỉnh. Chẳng còn nỗi đau nào hơn khi ngôi sao từng đứng trên sân khấu lớn nhất mà hạ mình hát ở những chỗ xô bồ, ồn ào và mất trật tự như thế. Cuối cùng, Giang Châu quyết định từ giã loại hình này sau khi gắn bó với nó vài năm vì nhận ra mình không thể vì mưu sinh mà đánh đổi tư cách của một người nghệ sĩ đã được khán giả yêu mến. Sau này, chỉ những đám tiệc mà khách mời phải là những người thực sự yêu quý nghệ thuật cải lương thì ông mới nhận show. Vai trò này được ông gìn giữ cho đến hiện tại.
Con trai mất, con gái vỡ nợ, vợ cắt tóc quy y
Nghệ sĩ Giang Châu tuy không giàu nhưng đủ sống, vợ hiền, con ngoan, gia đình êm ấm, cuộc sống cứ tưởng như vậy mà an lành trôi qua. Thế rồi con trai của Giang Châu là nghệ sĩ trẻ Thái Sơn, cộng tác ở Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh bất ngờ qua đời vì ung thư não ở tuổi 29 vào năm 2013, khi tên tuổi bắt đầu được biết đến.
Do không đủ duyên nối nghiệp cha, con gái của nghệ sĩ Giang Châu đã chuyển nghề đạo diễn sang kinh doanh và thua lỗ vài tỉ đồng, tay trắng chỉ vài năm sau đó. Để nuôi ba cháu nhỏ, Giang Châu lại phải bôn ba đi hát đám dù tuổi già sức yếu. Ông nói: “Tôi biết nhiều người nhìn vào thương cảm cho tôi lắm. Nhưng tôi thấy mình cần phải đứng vững vì con, vì cháu. Nếu bây giờ tôi ngã quỵ thì các cháu sẽ rất khổ”.
Để quên nỗi buồn lo, vợ Giang Châu đã xuống tóc quy y vì không thể chịu nổi những cú sốc như thế. Tuy kiên cường chống chỏi với cuộc đời nhưng nỗi buồn cứ mãi gặm nhấm bản thân Giang Châu. Để nghệ sĩ Giang Châu bỏ xuống nỗi buồn, rất nhiều đồng nghiệp trong nhóm cà phê của nghệ sĩ Minh Vương đã bao lần an ủi, động viên, chia sẻ nhưng có lẽ ông không làm được. Ít giao tiếp với bạn bè, đồng nghiệp, những năm cuối đời Giang Châu thường ở nhà nhiều.
Năm 2017, một trận tai biến đã khiến ông bị thoái hóa não. Tháng 5/2019, nghệ sĩ cải lương nổi tiếng Giang Châu qua đời vì bạo bệnh. Nay thì ông đã thật sự bỏ nỗi buồn ở lại thế gian để ra đi mãi mãi. Đồng nghiệp, khán giả thương tiếc ông, một tài năng lớn của sân khấu cải lương và cầu chúc ông an vui nơi cõi khác.
